شاید زمانی که دارسی دینوچی در سال ۱۹۹۹، مقاله‌ای را می‌نوشت تا تحولات آینده‌ی دنیای وب و یا همان نسل دوم وب Web 2.0 را پیش‌بینی کند، هرگز فکر نمی‌کرد که این مقاله، چنان اهمیتی پیدا کند که دنیای وب را به قبل و پس از آن تقسیم کنند.
شاهد حدس ما هم این است که حتی یک نسخه از مقاله‌ی خودش را هم نگه نداشت و امروز، یک نسخه‌ی اسکن شده‌ی معیوب و ناقص آن را روی وبسایت خود گذاشته است.
اجازه بدهید قبل از اینکه تعریف وب ۲.۰ یا نسل دوم وب Web 2.0 را با هم مرور کنیم، چند جمله‌ی منتخب از مقاله‌ی دارسی دینوچی در سال ۱۹۹۹ را بخوانیم:
وب فراگیر شده است و برای همه آشناست.
حتی مادربزرگ شما هم، می‌تواند یک صفحه‌ی وب را تشخیص دهد: با آن شکل بروشور مانند، با آن فونت‌های استاندارد، با گرافیکی که جلب توجه می‌کند، با لینک‌ها.
اما مهم است به یاد داشته باشیم که آنچه امروز می‌بینیم، برای دنیای وب بسیار زودگذر است و به سرعت تغییر خواهد کرد.
مهم است به خاطر داشته باشیم که نسل امروز وب (Web 1.0) به نسبت وب فردا، بسیار ساده و ابتدایی است و چیزی فراتر از یک نمونه‌ی آزمایشی به نظر نمی‌رسد.
وب امروز، فقط اثباتی برای مفید بودن و موثر بودن یک مفهوم است. مفهومی که نشان می‌دهد ارائه‌ی محتوای تعاملی که از طریق صفحه نمایش به دیگران نشان داده شود و در سراسر جهان قابل دسترسی باشد، موفق است و صنعتی شکل گرفته است تا این شیوه‌ی جدید را توسعه دهد و متحول کند.
وب به شکلی که ما می‌شناسیم، صرفاً یک صفحه‌ی ثابت و استاتیک را نمایش می‌دهد. نسل آتی وب، فعلاً در مرحله‌ی نوزادی است.
طی سال‌های گذشته، به تبعیت از شیوه‌ی دارسی دوینوچی، در مورد نسل سوم و چهارم و حتی پنجم وب هم صحبت می‌شود. اما نباید فراموش کنیم که مقیاس و اهمیت کار دینوچی، بسیار فراتر از کاری بود که دیگران به تقلید از او انجام می‌دهند. دینوچی به ما یادآوری و تاکید کرد که نسل‌های آتی وب، بیش از آنکه به تغییر و تحول تکنولوژی وابسته باشند، به تغییر و تحول نگرش و مدل ذهنی توسعه دهندگان وب نیازمند هستند.
مهم‌ترین نکته‌ای که دارسی دینوچی در بحث وب ۲.۰ مطرح کرد و بعداً در سال ۲۰۰۴ در نخستین کنفرانس وب ۲.۰ هم مورد توجه قرار گرفت مفهوم دینامیک بودن و محتوای تعاملی بود. در ادامه این دو مفهوم را به صورت ساده بررسی می‌کنیم.
پویا بودن
مهم‌ترین نکته در مورد پویا بودن یا داینامیک بودن این است که محتوا در طول زمان تغییر کند.
برای درک بهتر مفهوم داینامیک بودن کافی است متضاد آن، یعنی مفهوم استاتیک و ثابت بودن را در نظر بگیرید. صفحه‌ای که هرگز و تحت هیچ شرایطی تغییر نمی‌کند، یک صفحه‌ی استاتیک محسوب می‌شود.
صفحه‌ی درباره‌ی ما در بسیاری از سایت‌ها را می‌توان به عنوان نمونه‌ی صفحات استاتیک معرفی کرد.
یک سایت مطلقاً استاتیک سایتی است که تمام صفحات آن استاتیک هستند.
اما دینامیک شدن، حد و مرزی ندارد. همین که محتوای صفحات به تدریج تغییر کنند، نخستین گام در دینامیک شدن است.
گام‌های بعدی، می‌تواند تغییر محتوا بر اساس نیاز یا سلیقه یا ویژگی‌های مخاطب باشد و همچنان می‌توان گام‌های دیگر را هم تصور کرد.
تعاملی بودن
تعاملی بودن یا Interactive بودن به این معناست که محتویات یک صفحه توسط شما و با توجه به اراده‌ی شما تغییر کند. این کار ممکن است به شیوه‌های مختلف انجام شود. مثلاً اینکه:
- بتوانید از بین چند گزینه یکی را انتخاب کنید و محتوا متناسب با نیازتان تغییر کند. مثلاً فیلتر کردن محصولات بر اساس قیمت یکی از این نمونه‌ها است.
- بتوانید محتوایی به صفحه اضافه کنید، مانند کامنت گذاری در سایت.
- بتوانید در مورد یک محتوا عکس‌العمل نشان بدهید، مثلاً لایک گذاشتن زیر یک پست یا کامنت.
به عبارتی، تعاملی بودن هم مانند دینامیکی بودن، نقطه‌ی صفر دارد. اما انتهایی برای آن قابل تصور نیست.
اینکه شما می‌توانید پیام خود را برای مدیران یک سایت بفرستید، شکل بسیار ساده‌ای از تعاملی بودن است. اما اینکه بتوانید محتوای مورد نظر خودتان را تولید و در سایت ثبت کنید، شکل پیچیده‌تری محسوب می‌شود.
ویکی‌‌ها از جمله آخرین دستاوردهای فعلی در مدل ارتباط تعاملی هستند. در حدی که عملاً تمام محتوای آنها از سوی کاربران، تولید و عرضه می‌شود.
هم برای دینامیک بودن و هم برای تعاملی بودن می‌توانید ده‌ها و صدها مصداق در سایت‌ها بیابید.
بعضی اوقات، وقتی می‌پرسند که ویژگی وب ۲ چیست؟ پاسخ می‌شنویم که داشتن کامنت، داشتن فرم ثبت نام و فرم تماس با ما، داشتن لایک، قسمت ویکی در سایت، استفاده از تکنولوژی‌های نوین کدنویسی و چیزهایی از این دست.
اینها هیچ‌کدام ویژگی وب ۲ نیستند. بلکه صرفاً Featureها یا قابلیت‌هایی هستند که به پیاده‌سازی ویژگی‌های وب ۲ یعنی تعاملی و دینامیک بودن آن کمک می‌کنند. اینها فقط مثال هستند و نه بیشتر.
چنانکه اگر بگویند یکی از ویژگی‌های انسان چیست؟ شما نمی‌گویید می‌تواند کلمه‌ی آب و کلمه‌ی نان و کلمه‌ی ترامیسو را تلفظ کند. یا می‌تواند شعر بخواند. بلکه می‌گویید می‌تواند سخن بگوید.
فهرست کردن ویژگی‌های فنی مانند RSS و دیالوگ باکس و کامنت و … در تعریف وب ۲ یک اشتباه فاحش است. اما می‌توانند در صورت طراحی حرفه‌ای، به عنوان برخی از شواهد و مثال‌های توجه به نسل دوم وب Web 2.0، مورد اشاره قرار گیرند.
در انتها ضروریست که این نکته کلیدی را به خاطر داشته باشید که بحث وب یک و دو یا نسل‌های بعدی وب مشخصاً به سایت‌ها مربوط هستند و نه اپلیکیشن‌ها و سایر کاربردهای اینترنت، بنابراین اصطلاح وب ۲.۰ را صرفاً در مورد وب‌سایت‌ها به کار ببرید و در مورد سایر ابزارهای فضای دیجیتال، از این اصطلاح استفاده نکنید.
