کوکی (Cookie) بسته‌ای از اطلاعات است که عموماً در قالب یک فایل توسط وب‌سایت‌ها بر روی کامپیوتر کاربر ذخیره می‌شود.
برای اینکه چنین فایلی روی کامپیوتر شما ذخیره شود، باید سایتی که در حال بازدید از آن هستید، از مرورگر شما تقاضا کند که چنین فایلی را ایجاد کند.
بنابراین می‌توانیم بگوییم کوکی، یکی از ابزارهایی است که در تعامل و گفتگوی بین مرورگر و سایت‌ها استفاده می‌شود.
اولین بار شرکت Netscape در سال ۱۹۹۴ در مرورگر خود Mosaic از کوکی استفاده کرد و مایکروسافت هم در سال ۱۹۹۵ در مرورگر خود Internet Explorer این ابزار را به کار گرفت.
امروز تقریباً تمام مرورگرهای مطرح بازار از جمله کروم، فایر فاکس، اینترنت اکسپلورر، Edge و سافاری از کوکی ها پشتیبانی می‌کنند.
کاربرد کوکی
وقتی یک سایت را می‌بینید، به علت‌های مختلف ممکن است سایت نیازمند ذخیره‌ی برخی اطلاعات باشد.
یکی از روش‌های ذخیره اطلاعات این است که سرورِ سایت از مرورگر شما درخواست کند این اطلاعات را برایش نگهداری کند.
فرض کنید به سایتی سر می‌زنید که به شما اجازه می‌دهد رنگ‌های مختلفی را برای پس‌زمینه‌ی آن انتخاب کنید.
اگر این سایت قصد داشته باشد دفعه‌های بعدی هم که به آنجا سر می‌زنید، رنگ مورد علاقه‌ی شما را در پس‌زمینه ذخیره کند، یک روش انجام این کار استفاده از کوکی است.
سروری که سایت روی آن قرار دارد می‌تواند از مرورگر شما بخواهد که یک کوکی برایش ایجاد کند و در آن کوکی، رنگ مورد علاقه‌تان را بنویسد.
حالا دفعه‌ی بعد که به سایت سر می‌زنید می‌توانید همان رنگ مورد علاقه‌ی خودتان را ببینید.
البته این تنها یک مثال است و صدها مثال دیگر از کاربرد کوکی قابل تصور است.
یکی از رایج‌ترین کاربردهای کوکی، کمک به تسریع لاگین کردن در سایت‌هاست.
حتماً به این نکته توجه کرده‌اید که در بسیاری از سایت‌ها وقتی مرورگر خود را می‌بندید و بعداً دوباره به سایت سر می‌زنید، همچنان در سایت لاگین هستید و صرفاً در فواصل زمانی نسبتاً طولانی ممکن است دوباره مجبور شوید نام کاربری و پسوورد خود را وارد کنید.
سایت‌ها برای اینکه این کار را انجام دهند از مرورگرتان می‌خواهند یک کوکی روی کامپیوتر یا موبایل شما ایجاد کند و دفعه‌های بعد که به سایت سر می‌زنید با استفاده از اطلاعات ثبت شده در همان کوکی، بدون اینکه لازم باشد نام کاربری و پسوورد را وارد کنید به عنوان کاربر به سرویس‌های سایت دسترسی پیدا می‌کنید. به این نوع کوکی‌ها، Authentication Cookies گفته می‌شود.
انواع کوکی
کوکی‌ها را می‌توان به شکل‌های مختلفی طبقه‌بندی کرد. اما یکی از رایج‌ترین و مفیدترین طبقه‌بندی‌ها به صورت زیر است:
کوکی‌های Session
این کوکی‌ها لحظه‌ای که وارد یک سایت می‌شوید ایجاد می‌شوند و بلافاصله بعد از خروج شما از سایت یا بستن مرورگر یا پس از مدت مشخصی که توسط طراح سایت تعیین می‌شود از بین می‌روند.
به خاطر داشته باشید که وقتی از یک صفحه‌ی سایت خارج می‌شوید و وارد صفحه‌ی دیگری در همان سایت می‌شوید، از نظر سایت یک کاربر کاملاً جدید هستید. طبیعتاً چنین فرضی دشواری‌ها و سختی‌های زیادی را ایجاد می‌کند.
کوکی‌های Session کمک می‌کنند که شما تا زمانی که در یک مرورگر هستید و بخش‌های مختلف یک سایت را می‌بینید، آن وب‌سایت بداند که بازدیدکننده‌ی این صفحه‌ی جدید، همان کسی است که قبلاً در صفحه‌ی دیگری بوده است.
نکته اول: کوکی‌های Session کاربردهای دیگری هم دارند. مثلاً گاهی اوقات، طراح‌های سایت‌های فروشگاهی از این نوع کوکی برای مدیریت سبد خرید استفاده می‌کنند.
حتماً پیش آمده که به سایت‌های فروشگاهی سر بزنید و بدون اینکه به عنوان کاربر لاگین کرده باشید، بتوانید چند محصول را انتخاب کنید و سبد خرید تشکیل دهید.
در چنین وضعیتی طبیعتاً طراح سایت باید جایی اطلاعات محصولات سبد خرید شما را نگه دارد و یک گزینه می‌تواند استفاده از کوکی‌های Session باشد.
نکته دوم: این نوع کوکی‌ها، معمولاً به صورت فایل ذخیره نمی‌شوند و در حافظه‌ی موقت دستگاه شما نگهداری می‌شوند. اگر چه این مسئله به این بحث مربوط نیست؛ اما چون معمولاً برای سادگی می‌گوییم کوکی معمولاً در قالب یک فایل است، بهتر است به خاطر داشته باشیم که همیشه چنین نیست.
نکته سوم: به این نوع کوکی‌ها، کوکی گذرا یا موقتی یا Transient Cookie هم می‌گویند.
کوکی‌های Permanent
این کوکی‌ها تا زمان مشخصی که توسط طراح سایت تعیین می‌شود می‌توانند روی مرورگر شما باقی بمانند.
گاهی اوقات، طراح‌های سایت‌های فروشگاهی هم از کوکی‌های دائمی استفاده می‌کنند. اگر به یک سایت فروشگاهی سر زدید و لاگین هم نکردید و چند ساعت یا چند روز بعد به سایت سر زدید و دیدید که هنوز اطلاعات سبد خرید شما حفظ شده، احتمالاً طراح از این روش استفاده کرده است.
لازم است بر این نکته تأکید کنیم که کوکی‌های دائمی عمر نامحدود ندارند، بلکه طراح بسته به نیاز برای آن‌ها یک تاریخ انقضا تعیین می‌کند.
به خاطر همین، حتی در سایت‌هایی که لاگین هم کرده‌اید و هر وقت به مرورگر سر می‌زنید لاگین هستید، ممکن است چند وقت یک‌بار لازم باشد دوباره لاگین کنید.
کوکی‌های Third-party
فرض کنید شما یک سایت خبری با آدرس xnews.com را باز می‌کنید و این سایت بنری از سایت دیگری مثل xsite.com را برای شما نمایش می‌دهد که احتمالاً سایت‌های زیادی دیده‌اید که این ویژگی را دارند.
بعد به سایت دیگری مثلاً newssite.com سر می‌زنید و آنجا هم بنری از همان سایت تبلیغاتی xsite.com وجود دارد.
اگر xsite.com روی مرورگر شما کوکی ذخیره کند، می‌تواند متوجه شود که شما دقیقاً به چه سایتی رفته‌اید و از آنجا به چه سایت دیگری رفته‌اید.
این نوع کوکی‌ها بیشتر برای تبلیغات و کنترل رفتار کاربران در فضای مجازی استفاده می‌شوند و می‌توان گفت بخشی از زندگی شرکت‌های بزرگ وب مانند گوگل و فیس بوک بر پایه‌ی اینها اداره می‌شود.
اگر سری به صفحه‌ی Cookie Policy لینکدین یا Google’s Cookie Policy بزنید می‌بینید که بخشی از رضایتی که با تیک زدن خدمات این سایت‌ها اعلام می‌کنیم، مربوط به ذخیره‌ی کوکی‌هاست.
استفاده از کوکی
می‌توان گفت ویژگی اصلی کوکی، نگهداری اطلاعات تاریخی مربوط به گذشته‌ی کاربر است.
طبیعتاً هر سایتی که لازم داشته باشد چنین اطلاعاتی را ذخیره کند از کوکی استفاده می‌کند.
مثلاً وقتی در یک وبلاگ می‌روید و بدون اینکه لاگین کرده باشید زیر یک پست لایک می‌زنید و چند ساعت بعد هنوز اجازه لایک زدن ندارید، قاعدتاً آن وبلاگ روی مرورگر شما یک کوکی ایجاد کرده است.
معمولاً سایت‌هایی که امکان لاگین دارند، می‌توانند به جای کوکی ساختن، اطلاعات مورد نیاز خود را در دیتابیس‌هایشان ذخیره کنند.
طراحان سایت، ترجیح می‌دهند با تخصیص هزینه و منابع مورد نیاز، اطلاعات را در پایگاه داده خود ذخیره کنند تا اطلاعات کاربر در بلندمدت بهتر نگهداری شده و استقلال آن از وسیله‌ای که برای مشاهده‌ی سایت استفاده می‌شود حفظ شود.
پاک کردن کوکی
همه‌ی مرورگرهای رایج گزینه‌ای دارند که استفاده از کوکی‌ها را محدود می‌کند.
در Chrome به این حالت Incognito می‌گویند. در فایرفاکس و سافاری به آن Private Browsing گفته می‌شود.
کافی است به منوی مرورگر خود مراجعه کنید و این گزینه را بیابید.
البته در این حالت، کوکی‌ها کامل غیرفعال نمی‌شوند. بلکه در لحظه‌ی ورود هیچ کوکی خاصی وجود ندارد و بعد از بستن پنجره هم همه چیز پاک می‌شود.
می‌توانید همین الان در مرورگر خود یک پنجره‌ی Private / Incognito باز کنید. سپس گوگل را در آنجا باز کنید. خواهید دید که لاگین نیستید و درست مانند یک کاربر تازه با شما برخورد می‌شود.
حتی نتایج جستجوی گوگل هم در حالت عادی و Private که سابقه‌ی شما ثبت نمی‌شود می‌تواند متفاوت باشد.
در قسمت Setting ، Security و یا History مرورگر خود هم می‌توانید به تنظیمات مختلف درباره کوکی‌ها دسترسی پیدا کنید.
از جمله اینکه همه‌ی کوکی‌ها را پاک کنید یا اینکه به برخی سایت‌ها اجازه ایجاد کوکی ندهید یا دسترسی برخی سایت‌های دیگر را افزایش دهید.
به عنوان مثال تصویر زیر، بخش مربوط به پاک کردن کوکی‌ها در کروم را نشان می‌دهد که در منوی Settings بخش Advanced و زیر مجموعه‌ی Content است.
در فایرفاکس هم در بخش Privacy & Security می‌توانید بخش History را ببینید. در حالت پیش‌فرض، گزینه‌ی Remember history فعال است که کوکی‌ها را نگه می‌دارد.
گزینه‌ی remove individual cookies هم در پایین همین بخش قرار دارد.
اگر نکات دیگری در خصوص کوکی ها به ذهن‌تان می‌رسد، خوشحال می‌شویم که با ما به اشتراک بگذارید؟
