یکی از تفاوت‌های کلیدی انواع رسانه‌ها با یکدیگر، الگوی ارتباط بین صاحب رسانه و مخاطبان آن رسانه است.
قدیمی‌ترین الگوی رسانه، الگوی رسانه های جمعی محسوب می‌شود که صاحب رسانه پیام را می‌فرستاد و همه‌ی مخاطبان صرفاً در نقش دریافت کننده بودند.
هترین نمونه از رسانه جمعی، رادیو، تلویزیون، روزنامه و بیلبورد است.
در رسانه‌های جمعی دو اتفاق می‌افتد. یکی اینکه تعداد مخاطب زیاد است و دیگر اینکه فرستنده با گیرنده ارتباط دو طرفه ندارد یا اینکه طرف دوم ارتباطی بسیار ضعیف با فرستنده دارد. به عبارتی دیگر انگار به مخاطب پشت کرده‌اید و با او حرف می‌زنید.
چندان دور از ذهن نیست که روزنامه‌ای، سال‌ها تولید شود و فقط به خاطر اینکه جنس آن برای شستن شیشه‌ها مرغوب است، فروش هم داشته باشد و کمتر کسی متوجه شود که این روزنامه خوانده نمی‌شود. یا برنامه‌ای سال‌ها بدون مخاطب جدی در رادیو یا تلویزیون تولید و پخش شود. پس می توان گفت که نداشتن ارتباط با طرف دوم ویژگی عمومی رسانه‌های جمعی است.
کافی است روزنامه یا تلویزیون را به عنوان رسانه جمعی با استفاده از پیامک تبلیغاتی به عنوان یک رسانه اجتماعی مقایسه کنید.
شما پیامکی برای یک میلیون نفر ارسال می‌کنید و پس از معرفی محصول، می‌گویید اگر به محصول علاقمند هستند عدد یک یا دو یا هر چیز دیگری را برای شما ارسال کنند.
سامانه ارسال پیامک در مقایسه با رادیو یا روزنامه بسیار ساده‌تر و ابتدایی‌تر به نظر می‌رسد. اما واقعیت این است که سیستم ارسال پیامک یک رسانه اجتماعی و رادیو یک رسانه جمعی است.
البته توسعه تکنولوژی، امکان شکل‌گیری رسانه‌های هیبرید را هم فراهم کرده است. مثلا برنامه‌ی فوتبال برتر در تلویزیون که رسانه‌ای جمعی است، به کمک ارتباط جدی با مخاطب از طریق پیامک، این برنامه را از یک رسانه‌ی جمعی به یک رسانه‌ی اجتماعی تبدیل کرده است.
شبیه این ماجرا را در حال حاضر به شکل‌های دیگر هم وجود دارند مثلا کسانی که در تلگرام کانال دارند و در انتهای مطالب کانال از شما می‌خواهند نظرات‌تان را در اکانت اینستاگرام‌شان اعلام کنید. مستقل از اینکه این کار را حرفه‌ای بدانیم یا خیر، اصل ماجرا این است که این کار، تلاشی برای تبدیل یک رسانه جمعی به یک رسانه اجتماعی است.
دیاگرام زیر کمک می‌کند تا تفاوت سه مفهوم شبکه اجتماعی و رسانه اجتماعی و رسانه جمعی را به سادگی به خاطر بسپارید:
همان‌طور که می‌بینید در شبکه های اجتماعی، همه کمابیش در یک سطح قرار دارند. هر کس همزمان هم صاحب رسانه است و هم مخاطب رسانه. البته طبیعتاً این ویژگی مطلق نیست. اما بیش از سایر انواع رسانه‌ها قابل لمس است.
پس به عبارتی در اینستاگرام یا توییتر یا سایر شبکه های اجتماعی، نمی‌توانید به سادگی اعضا را به دو دسته‌ی صاحب رسانه و مخاطب تقسیم کنید. مرز بین این نقش‌ها معمولاً بسیار کمرنگ است.
5 نمونه از رسانه های اجتماعی
با توجه به مطالبی که عنوان شد، اکنون می‌توانیم چند نمونه از رسانه های اجتماعی قابل استفاده در کسب و کارها را با هم مرور کنیم.
1- پیامک
به نظر می‌رسد که سیستم‌های ارتباط پیامکی، امروز به اندازه‌ی گذشته فراگیر نیستند اما همچنان مثالی ساده و قابل درک از رسانه اجتماعی هستند.
حداقل مثالی که در این زمینه می‌توان مطرح کرد استفاده‌ی اپراتورهای تلفن همراه از سیستم پیامک خودشان به عنوان یک رسانه اجتماعی است. آنها پیام می‌فرستند و معمولاً هم فضایی برای پاسخ مخاطب یا اقدام مخاطب فراهم می‌کنند و بازخورد هم قابل سنجش است.
اما اینکه پیامک یک اپراتور، در طیف بین رسانه جمعی و رسانه اجتماعی کجا را به خود اختصاص دهد، به طراحی محتوای پیام و مکانیزم‌های بازخورد بستگی دارد.
2- وبلاگ
وبلاگ‌ها، همچنان در گروه رسانه‌های اجتماعی پرکاربرد قرار دارند که در این‌جا هم فاصله‌ی بین صاحب رسانه و مخاطب رسانه کاملاً مشخص است.
در عین حال رابطهی بین صاحب رسانه و مخاطب آن از طریق کامنت گذاری یا ارسال ایمیل برای مدیر وبلاگ وجود دارد.
البته در وبلاگ‌ها ارتباط اجتماعی بین مخاطبان هم در کامنت‌ها شکل می‌گیرد، اما همچنان در مقایسه با ارتباط بین صاحب رسانه و مخاطب، ضعیف‌تر و کمرنگ‌تر است.
3- شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی، می‌توانند به عنوان یک پلتفرم برای رسانه اجتماعی مورد استفاده قرار بگیرند. البته در صورتی که صاحب رسانه، از قدرت، استراتژی و برند بهره‌مند باشد که ارتباط داخلی بین مخاطبان، بر روی ارتباط میان صاحب رسانه و مخاطب رسانه سایه نیندازد.
4- ایمیل
ارتباط ایمیلی هم می‌تواند بستری برای شکل‌گیری رسانه اجتماعی باشد البته طبیعتاً اگر فرصت و فرایند رابطهی مخاطب با صاحب رسانه هم در نظر گرفته شود.
در غیر این صورت ما صرفاً با یک رسانه جمعی ایمیلی مواجه هستیم.
5- باشگاه مشتریان
باشگاه مشتریان هم، می‌تواند نمونه‌ی دیگری از رسانه اجتماعی باشد چون بسیاری از کسب و کارها، از باشگاه مشتریان صرفاً برای ارائه‌ی تخفیف یا پیاده سازی برنامه های وفاداری مشتریان استفاده نمی‌کنند.
بلکه پلتفرم باشگاه مشتریان خود را چه در قالب نرم افزار موبایل و چه در قالب وبسایت و چه قالب‌های دیگر به عنوان یک رسانه اجتماعی برای ارتباط با مشتریان خود در نظر می‌گیرند.
در انتها خوشحال می‌شوم اگر طرح و مدل و یا ابزارهای دیگری را می شناسید، با ما به اشتراک بگذارید.
